Bebeklerde Oynanan Oyunların Gelişim Dönemlerindeki Önemi

Oyun ciddi bir iştir. Bebeğinizi; yuvarlanmak, oturmak, yürümek gibi gelişiminde önemli duraklara ulaştırır ve etrafında olup bitenleri anlayıp idrak etmesine yardımcı olur. Baltimore’da bulunan otizm merkezinin başkanı dil-konuşma patologu Rebecca Landa oyunun önemini şöyle vurgular. ‘Bebek etrafında olup bitenleri incelerken, olayların nasıl geliştiğini ve mantığını öğrenir. Yıkılmadan kaç bloğu üst üste koyabileceğini, bir nesneyi hareket ettirmek için ne kadar itmesi gerektiğini, nesnenin boyut ve ağırlığına göre uygulaması gereken kuvvetin değiştiğini öğrenirken aynı zamanda matematik ve fen bilimlerini de öğrenir’ Bebekler gelişim aşamalarında problem yaşadıklarında terapistler erken müdahale egzersizi yaptırırlar. Egzersizler eğlenceli basit oyunlarla yaptırılır. Bu küçük oyunlar çocuğun gelişim döneminin normale dönmesine yardımcı olabilir. Dr. Landa, bu şekilde zenginleştirilmiş aktivitelerde bulunan çocukların iletişim ve sosyal becerilerinin daha fazla geliştiğini belirtmiştir. Bu sayede bebeğinizin oyun zamanları da gelişim dönemlerinde çok faydalı olacaktır.

Bebeklerinizin oyun vakitlerini gelişimleri için değerli zaman dilimlerine çevirecek bazı aktiviteleri aşağıda sıraladım. Bu aktiviteler hem bebeğinizle güzel vakitler geçirmenizi sağlayacak hem de onun gelişim dönemindeki kazanımlarını arttıracaktır.

    Değişik nesneler tutturun. İlk aylarında sırt üstü yatırın  ve önünde değişik nesneler sallayın. Bakalım nesneleri tutup ağzına götürmeye çalışacak mı. İlk zamanlarda muhtemelen sadece nesnelere vurmayı deneyecektir. Tutmaya çalışırken nesneyi yukarı-aşağı, sağa-sola hareket ettirin. Değişik şekil ve büyüklükteki nesnelerle yapmak çok önemli. Bu sayede nesneleri doğru pozisyonda tutmayı öğrenecektir. Zamanla raftan kitap alırken bu beceriyi kullanacaktır.

    Ters yatırın. Huzursuzluk çıkarsa bile uyanıkken yüz üstü vakit geçirmesini sağlayın. Karnının üstünde yatarken huzursuz olmasının sebebi kaslarının henüz güçsüz olmasındandır.Yüz üstü egzersizleri önemlidir. Yüz üstü yatarken kafasını havada tutmaya çalışması, dirsekleri ve dizlerini havada tutması, oyuncağa uzanması çok faydalı egzersizlerdir. Yüz üstü yatarak oyun oynarken, sırt üstü yatarken çalışmayan kaslar çalışır ve gelişir.

    Esnetme Egzersizleri Yapın. 3 aylık döneminden başlayarak, bebeğinizi sırt üstü yatırın. Yavaşça ayak bileklerinden tutarak dizlerini katlayın. Ayaklarını dikkatli bir şekilde esnetin. Ayakları güçlendikçe ayaklarını kendisi itmeye başlayacaktır.

    Oyun topu. 6 aylık olduğunda, sıkı bir şekilde tuttuğunuzda bebeğiniz egzersiz topunun üzerine oturabilecektir. Topu yavaşça sağa ve sola kaydırdığınızda ne olduğunu anlamaya çalışacak ve ağırlığını dengeleyecektir. Bu, onun ana kaslarını güçlendirecek ve dengede kalmasını öğretecektir. Bebeğiniz güçlendikçe topu daha hızlı bir şekilde kaydırabilirsiniz. Bu esnada çocuk şarkıları söyleyerek daha eğlenceli hale getirebilirsiniz.

    Yeni şeyler verin. Otururken bebeğinizin eline değişik ağırlık ve şekillerde nesneler verin. Bu sayede kaslarını kullanıp nesneleri tutmayı öğrenecektir. Oyuncaklarını belli bir yerden alıp elinde tutması, onlara bakması, elinden diğer eline geçirmesi, çevirerek başka açılardan bakması nesneleri yeterince tanımasını sağlayacaktır.

    Emekletin. Sürtünme ve emekli dönemleri çocuk gelişiminde çok önemlidir. Bazı bebeklerden sürtünme evresi geçirmeden emeklemeye başlayabilir. Bu bir problem değildir. Sürtünme ve emekleme dönemi kalça ve gövde kaslarını güçlendirir ki bu kaslar ayakta durma ve yürüme için çok önemlidir. Aynı zamanda yapılan araştırmalar göstermiştir ki emekleme döneminde omuzları çevreleyen kaslar güçlenir ve bu kaslar çocuğun ilerde yazı yazması için çok önemlidir. Emeklerken çocuğunuzun önüne oyuncak koyun. Bir eliyle oyuncağa uzanırken diğer eliyle dengede durmaya çalışacaktır. Oyuncağı sağa ve sola koyarak değişik yönlere uzanmasını sağlayın. Bu sayede ağırlığını ayaklarına ve omzuna vermeyi öğrenecektir.

    Kademeli olarak yüksek noktalara ulaşmasını sağlayın. Ulaşamayacağı noktalara oyuncaklar koyun (mesela kanepenin üstü)  ve oyuncağa ulaşmak için ayağa kalkması yönünde teşvikçi olun. Bu şekilde kendi başına ayağa kalkıp tutunarak ayakta durmayı öğrenecektir.

    Önüne küçük engeller koyun. Bebeğinizin yolu üzerine yastıktan engeller yerleştirin. İlk başlarda etrafından dolanmayı tercih edecektir. Yan yana yastık sayısını arttırdığınızda üzerlerinden tırmanıp aşacaktır.

    Gelişim Dönemlerindeki Kazanımlarda Gecikme

Uzmanlar sadece bir kazanımında gecikme olan bebekler için endişelenmezler. Çünkü yeterli tecrübesi olmamasından kaynaklanabilir. Fakat geciken kazanım sayısı birden fazla olursa bu bir uzman tarafından değerlendirilmesi gereken bir durumdur.

Eğer ailede otizmli bir birey var ise motor kazanım gecikmeleri daha ciddi incelenmeli. Motor kazanım gecikmeleri dikkate alınmalıdır. İletişim ve sosyalleşme gibi kazanımlar motor kazanımlarından farklı olarak daha sonraki dönemlerde de kazanılabilir. Araştırmalar 6 aylıkken oturtulan çocukların kafalarını arkaya düşürmesi otizm riskinin yüksek olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu tarz çocuklara genellikle zaman içerisinde otizm yada sosyalleşme ve iletişim kazanımları gecikmesi teşhisi konulmuştur.

Kazanımlarda meydana gelen gecikmeleri erken teşhis etmek problemi çözmek açısından önemlidir. Aşağıdaki kazanım dönemlerinden kontrol edebilirsiniz.

4-6 aylık       Yüz üstü pozisyondan sırt üstü pozisyona geçme

5-6 aylık       Sırt üstü pozisyondan yüz üstü pozisyona geçme

6-7 aylık       Desteksiz oturabilme

9 aylık           Sürtünme ve emkleme

10-12 aylık   Tutunarak ayakta durma

12-15 aylık   Yürüme

    Öğreten Oyuncaklar

Ebeveynler ışıklı ve eğlenceli sesleri olan oyuncakların çocuklar için daha iyi olduğunu düşünürler. Aslında doğrusu tam tersidir. Oyuncakların doğal sesleri daha eğiticidir. Mesela kabın içerisine logolarını doldururken logoların birbirine çarpması sonucu oluşan ses onun için daha eğiticidir. Logoları doldurduğu kabın ışıklandırılmış olmasına da gerek yoktur. Çünkü bu tip ekstra şeyler bazı çocukların dikkatini dağıttığından daha az şey öğrenmelerine neden olur.

Ayrıca oyuncaklar için servet harcamaya da gerek yok. Mesela sabun köpüğünden balon yapmak ucuz olduğu kadar göz takibi ve koordinasyonu için çok faydalıdır. Uzmanlar tarafından tavsiye edilen bazı oyuncak türleri:

6 Aylık    Yumuşak toplar, kumaş oyuncaklar, peluş oyuncaklar

9 Aylık    İstifleme oyunları, gruplandırma oyunları, iç içe koyma oyunları, lego, sektirme oyunları, oyuncak bebekler.

12 Aylık  Bloklar, kuklalar, geniş ağaç yapbozlar, yük vagonları, parmak boyama, toksik olmayan renkli kalemler, mutfak oyuncakları, elbiseleri değişebilen bebek oyuncaklar.