“Çocuğum konuşmuyor ama komutları anlıyor.”
“Göz teması kuruyor ama konuşmuyor.”
“Doktor ‘geç konuşur’ dedi ama çevrem ‘otizm olabilir’ diyor…”
Bu tür ifadeler, dil ve konuşma gecikmesi yaşayan çocukların ebeveynlerinden sıkça duyulur. Ancak burada önemli bir ayrım vardır:
Geç konuşma (dil-konuşma gecikmesi) ve
Otizm spektrum bozukluğu
farklı nedenlere ve farklı müdahale yaklaşımlarına ihtiyaç duyar.
Peki bu ikisi nasıl ayırt edilir?
Dil Konuşma Gecikmesi Nedir?
Dil-konuşma gecikmesi, çocuğun yaşına uygun dil becerilerinin (kelime üretimi, cümle kurma, anlama gibi) beklenenden yavaş gelişmesidir.
Ancak:
- Sosyal etkileşim genellikle normaldir
- Göz teması, ortak dikkat, mimiklerle iletişim gibi sosyal sinyaller vardır
- Oyun becerileri yaşına uygundur
- Anlama becerileri (reseptif dil) çoğu zaman etkilenmez
Sıklıkla motor planlama, işitme, çevresel uyarı eksikliği veya genetik faktörlerle ilişkilidir.
Otizm Spektrum Bozukluğu Nedir?
Otizm, sosyal iletişim ve etkileşimde kalıcı zorluklar ile tekrarlayıcı davranışlar ve ilgi alanları ile karakterize nörogelişimsel bir farklılıktır.
Sadece konuşmamak değil; aynı zamanda:
- Ortak dikkat eksikliği (örneğin, gösterdiğiniz şeye bakmaması)
- Göz teması kurmamak ya da sınırlı kurmak
- İletişim amacıyla jest ve mimik kullanmamak
- Adına tepki vermemek
- Sembolik oyun oynamamak
- Dönme, sallanma, tekrarlayıcı hareketler gibi davranışlar görülebilir.
Otizmli çocukların bir kısmı anlıyor gibi görünse de, sosyal bağlantı kurmakta zorlanabilir.
Karışıklığa Neden Olan Durumlar
Bazen otizmli çocuklar da konuşmayı geç öğrenir. Bu durumda aileler sadece dil gelişimine odaklanabilir ve sosyal belirtiler gözden kaçabilir.
Ayrıca bazı çocuklar otizm tanısı almaz ama dil-konuşma geriliğine eşlik eden sosyal zorluklar yaşayabilir.
Bu nedenle ayırt etme süreci mutlaka:
- Gelişimsel değerlendirme
- Dil-konuşma terapisi değerlendirmesi
- Gözlem ve standart testler ile yapılmalıdır.
Ne Zaman Uzman Görüşü Almalısınız?
Aşağıdaki belirtiler varsa hem dil terapisti hem de çocuk gelişimi uzmanı görüşü alınmalıdır:
2 yaşına gelmesine rağmen anlamlı kelime sayısı azsa
Göz teması sınırlıysa
Parmağıyla bir şey göstermiyorsa
Ortak oyun kurmuyorsa
Konuşmak yerine ağlama/çekme gibi yolları tercih ediyorsa
Dönme, el sallama gibi tekrar eden hareketleri varsa
Son Söz: Erken Müdahale = Güçlü Gelişim
Dil konuşma gecikmesi ya da otizm fark etmeksizin, erken fark edilen her durum, doğru müdahale ile çok daha hızlı ve etkili şekilde desteklenebilir.
Gözlemleyin, etiketlemeyin.
Ertelemeyin, değerlendirerek ilerleyin.
Profesyonel Değerlendirme İçin Biz Buradayız
Kadıköy’deki ofisimizde ya da online görüşmelerle;
Gelişimsel değerlendirme
Dil-konuşma taraması
Aileye özel yönlendirme
sunuyoruz.